Między kompromisem a uległością – organizacje katolików świeckich w Polsce doby poststalinowskiej – wykład dr Cecylią Kuta – Instytut Pamięci Narodowej w Krakowie.
Ważną rolę w powojennej historii Polski odegrały ugrupowania określane mianem organizacji katolików świeckich. Należały do nich: Stowarzyszenie PAX, środowisko skupione wokół „Tygodnika Powszechnego” i miesięcznika „Znak”, Kluby Inteligencji Katolickiej, Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne i Polski Związek Katolicko-Społeczny.
Organizacje te były swoistym kompromisem między potrzebą publicznego zaistnienia danego środowiska a oczekiwaniami i antykościelną polityką władzy. Podlegały ścisłej kontroli. Musiały się z nią liczyć i niejednokrotnie zawierać daleko idące kompromisy. W rządzonym przez komunistów kraju stanowiły jednak enklawę dla ludzi wierzących. Ukazujący się od 1945 roku, kilkakrotnie zawieszany, „Tygodnik Powszechny” i miesięcznik „Znak” ,S kształtowały sumienia Polaków, rozbudzały ich wrażliwość i wiedzę religijną. Informowały o życiu Kościoła w Polsce i na świecie. Prowadzony przez Stowarzyszenie PAX Instytut Wydawniczy, jak też powołany przez Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne Instytut Prasy i Wydawnictw „Novum” był właściwie jedynym miejscem, gdzie na szerszą skalę mogły ukazywać się wtedy książki pisarzy katolickich i wydawnictwa religijne. Były one udostępniane w sieci sklepów prowadzonych przez powołane w tym celu przez Stowarzyszenie PAX przedsiębiorstwo „Veritas”. Zajmowało się ono też produkcją i handlem dewocjonaliami i przedmiotami kultu religijnego. Podobną funkcję spełniało znajdujące się w rękach Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego przedsiębiorstwo „Ars Christiana”.
Dr Cecylia Kuta jest pracownikiem naukowym oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie, autorką książki „Działacze” i „Pismaki”. Aparat bezpieczeństwa wobec katolików świeckich w Krakowie w latach 1957 – 1989. Wcześniej pracowała w Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Bochni. Wspólnie z Janem Flaszą z bocheńskiego muzeum opiekowała się od roku 2000 Kręgiem Młodych Miłośników Starej Bochni.
