Na dzień 10 października przypada Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego. Tylko w tym roku centra zdrowia psychicznego przyjęły 80 tysięcy osób, a aż 25 tysięcy dzieci otrzymało w nich pomoc. Choroby psychiczne dotykają każdej grupy społecznej, nie rozróżniają płci ani grubości portfela – powie Elżbieta Fryźlewicz-Chrapisińska, dyrektor Małopolskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w Krakowie.
– Choroby psychiczne nie znają płci, wieku, rasy, pochodzenia, statusu społecznego, nie pytają o grubość portfela. Chorują kobiety, mężczyźni, osoby starsze, coraz częściej także dzieci i młodzież. Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego to dobry moment, by walczyć ze stygmatyzacją i zachęcać do zgłaszania się po pomoc osoby, które mierzą się z zaburzeniami psychicznymi – mówi Elżbieta Fryźlewicz-Chrapisińska, dyrektor Małopolskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w Krakowie. – Rozwój opieki psychiatrycznej w Małopolsce jest jednym z naszych priorytetów. Dążymy do tego, by wszyscy pacjenci z zaburzeniami psychicznymi mieli zapewniony jak najłatwiejszy dostęp do profesjonalnego wsparcia. Szczególny nacisk kładziemy na rozwój opieki środowiskowej, jak najbliżej domu, bez konieczności długich pobytów w szpitalu – dodaje.
Wsparcie dorosłych w kryzysie
W przypadku dorosłych podstawowym elementem zmiany modelu opieki psychiatrycznej jest pilotażowy program centrów zdrowia psychicznego. Oferują one osobom w kryzysie psychicznym bezpłatne wsparcie – bez skierowania i konieczności wcześniejszego umawiania wizyty.
Pomoc w ramach CZP jest dostosowywana do indywidualnych potrzeb. Plan leczenia może obejmować regularne wizyty u psychiatry, psychoterapię indywidualną czy grupową, pobyt na oddziale dziennym, wizyty w domu pacjenta zespołu leczenia środowiskowego i pracę z nim oraz jego rodziną, w razie potrzeby – także pobyt w szpitalu. Jeśli specjaliści uznają, że chory wymaga pilnej pomocy, leczenie startuje w ciągu 72 godzin od pierwszej wizyty w centrum.
Od 2018 roku w Małopolsce uruchomiono 15 centrów zdrowia psychicznego – najwięcej w kraju.
– W ubiegłym roku rozpoczęliśmy finansowanie pięciu kolejnych CZP: w Krakowie, Olkuszu, Nowym Targu, Tuchowie i Limanowej. Dane pokazują, że co roku z ich pomocy korzysta coraz więcej osób. W 2024 r. to już niemal 80 tysięcy osób. Pokazuje to, ze choroby psychiczne przestają być tematem tabu, a chorzy mają dostęp do ośrodków oferujących profesjonalna pomoc. Najwięcej osób zgłasza się do centrów zdrowia psychicznego prowadzonych przez trzy krakowskie szpitale: Szpital Uniwersytecki, Szpital Kliniczny im. dra J. Babińskiego oraz 5 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką – wylicza dyr. Fryźlewicz-Chrapisińska.
Wsparcie dzieci i młodzieży
Pomoc specjalistów dla dzieci i młodzieży jest oferowana na 3 poziomach. Taki podział pozwala rozpocząć leczenie na jak najwcześniejszym etapie rozwoju zaburzeń, zanim niezbędna stanie się farmakoterapia czy pobyt w szpitalu i dostosować wsparcie do chorego. W ramach każdego poziomu placówki udzielają bowiem pomocy pacjentom o różnych potrzebach zdrowotnych.
– Opieka psychiatryczna zmienia się z izolacyjnej związanej z pobytem w szpitalu, na kładącą nacisk na opiekę środowiskową, blisko domu i rodziny chorego. Szczególnie ważny w przypadku młodych osób. Nowy model opieki psychiatrycznej nad dziećmi i młodzieżą to ważny elementem tej zmiany. Zależy nam, by dostęp do tego rodzaju pomocy był jak najłatwiejszy, skupiony przede wszystkim na pomocy udzielanej w naturalnym środowisku dzieci. Ośrodki środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej są w każdym powiecie Małopolski – mówi Elżbieta Fryźlewicz-Chrapisińska, dyrektor Małopolskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w Krakowie.
Pierwszą pomoc zapewniają ośrodki środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej. Można się do nich zgłosić bez skierowania, a oferowane wsparcie składa się m.in. z porad psychologicznych, psychoterapii indywidualnej czy rodzinnej. Podstawą leczenia jest zaś praca w środowisku pacjenta, czyli w domu i gronie rówieśników.
Jeśli młody człowiek wymaga także konsultacji lekarzy psychiatrów, zapewniają je placówki z II poziomu referencyjnego – centra zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży. Ostatni trzeci poziom opieki jest przeznaczony dla tych najciężej chorych, w przypadku których jest niezbędny całodobowy pobyt w szpitalu.
Łącznie w Małopolsce za wsparcie dzieci i młodzieży w kryzysie psychicznym na wszystkich poziomach referencyjnych odpowiada 56 placówek. 36 to ośrodki środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej – co najmniej jeden w każdym powiecie; 17 to centra zdrowia psychicznego (w tym 12 z oddziałami dziennymi). Na III poziomie referencyjnym pomocy udzielają trzy lecznice, które oferują całodobową, stacjonarną opiekę psychiatrów: Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy im. św. Ludwika w Krakowie, Szpital Uniwersytecki w Krakowie oraz Szpital Kliniczny im. dra J. Babińskiego w Krakowie. Do końca września pomoc we wszystkich ośrodkach dla dzieci i młodzieży otrzymało ponad 25 tysięcy potrzebujących.
Do ośrodków środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej i centrów zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży nie jest potrzebne skierowania. Konieczne jest w przypadku pobytu w szpitalu. Bez skierowania do szpitala rodzic może się jednak zgłosić z dzieckiem w sytuacji nagłego zagrożenia życia.
Porozmawiaj z zaufaną osobą
Dla wielu osób, które mierzą się z kryzysem psychicznym, bardzo cenna jest możliwość anonimowej rozmowy z pracownikami tzw. telefonów zaufania. Tego rodzaju pomoc możesz uzyskać m. in. pod numerami telefonów:
- 116 123 – bezpłatny kryzysowy telefon zaufania dla dorosłych w kryzysie emocjonalnym, czynny przez 7 dni w tygodniu w godz. 14.00–22.00;
- 116 111 – bezpłatny telefon zaufania dla dzieci i młodzieży, czynny całą dobę przez 7 dni w tygodniu;
- 800 108 108 – bezpłatny telefon wsparcia, czynny od poniedziałku do niedzieli (z wyjątkiem dni świątecznych) w godz. 14.00–20.00;
- 800 121 212 – bezpłatny telefon zaufania dla dzieci i młodzieży Rzecznika Praw Dziecka, czynny całą dobę przez 7 dni w tygodniu;
- 22 635 09 54 – telefon zaufania dla osób starszych, czynny w poniedziałek, środę, czwartek w godz. 17.00–20.00.
